نقش فریم‌ورک در برنامه‌نویسی

اگه به برنامه‌نویسی علاقه داری و یا به‌تازگی برنامه‌نویسی رو شروع کردی حتماً با اصطلاح فریم‌ورک روبرو شدی. شاید برات سؤال باشه فریم‌ورک در برنامه‌نویسی چه کاربردی داره و اصلاً چرا باید ازش استفاده کنیم؟!

اگه بخوایم خیلی ساده و خلاصه جواب بدیم باید بگیم وقتی میخوایم یه سایتی رو طراحی کنیم نیازه کدنویسی‌های زیادی انجام بدیم تا پروژه به نتیجه برسه؛ اما با کمک فریم‌ورک می‌تونیم تمرکز و وقتمون رو روی کدنویسی بخش‌های مهم‌تر پروژه بذاریم؛ پس با استفاده از محیط آماده فریم‌ورک دیگه کدنویسی اضافی ممنوع!

فریمورک چیست؟

خب، فریم‌ورک در برنامه‌نویسی چیست؟ فریم‌ورک (Framework) توی برنامه‌نویسی مثل یه جعبه ابزار آمادست که کار کدنویسی رو آسون‌تر و سریع‌تر میکنه. اگه بخوای بدونی فریم‌ورک چیه، باید بگم که یه چارچوبه که کلی ابزار و کد از قبل آماده توش هست تا تو دیگه مجبور نباشی چرخ رو از اول اختراع کنی. میشه گفت، یه چارچوب قوی برای ساختن نرم‌افزار یا سایت که بیشتر زحمتای پایه‌ای رو خودش میکشه.

انواع فریم‌ورک در برنامه نویسی

فریم‌ورک‌ها توی برنامه‌نویسی دسته‌بندی‌های مختلفی دارن. بسته به اینکه چه کاری می‌خوای انجام بدی، می‌تونی ازشون استفاده کنی:

• فریم‌ورک‌های فرانت‌اند (Front-end Frameworks)

اینا برای طراحی ظاهر سایت و چیزایی که کاربرا می‌بینن استفاده میشن. مثلاً اسم React ،Angular یا Vue.js رو شنیدی؟ اینا تو همین دسته هستن.

• فریم‌ورک‌های بک‌اند (Back-end Frameworks)

اینا برای مدیریت پشت صحنه سایت و ارتباط با دیتابیس‌ها کاربرد دارن. مثلاً Django Laravel یا Express.js.

• فریم‌ورک‌های موبایل

فریم ورک های موبایل مثل React Native و Flutter هستند که برای اپ‌های گوشی استفاده میشن.

• فریم‌ورک‌های تست (Testing Frameworks)

اینا برای اینکه مطمئن بشی کدت درست کار می‌کنه خیلی به دردت می‌خورن؛ مثل Jest یا Mocha.

مزایای فریم‌ورک

مزایا و دلایل زیادی برای استفاده از فریمورک وجود داره که به چند مورد اشاره می‌کنیم:

• دیگه لازم نیست تموم مراحل زیرساختی و توابع رو خودت بنویسی و این یعنی صرفه‌جویی در زمان!
• کلاً تمرکزت میره به سمت قسمت‌های اصلی پروژه.
• مجبوری یه سری قواعد رو رعایت کنی تا کدنویسی تمیزتری داشته باشی و اگه برنامه‌نویسای دیگه‌ای اومدن کدهات رو بخونن متوجه بشن.
• برای اینکه کاربر به‌راحتی بتونه به API بیرونی ریکوئست بزنه، بهترین پکیج‌ها توی فریمورکا قرار داده شده.
• توی فریم‌ورک، زیرساخت‌ها به‌طورکامل کانفیگ شدن و نظم خاصی تو پروژه حکمفرماست.
• اطلاعات و دانش برنامه‌نویس به‌دلیل آشنایی با مفاهیم جدیدی که در فریم‌ورک بکار رفته، بالاتر میره.
• به کدهای فریم‌ورک به‌علت اوپن سورس بودن دسترسی داری.
• با استفاده از فریم‌ورک از کدهای تکراری و اضافی جلوگیری میشه.
• اغلب می‌تونی بدون پرداخت هزینه از فریم‌ورکا استفاده کنی.
• چون فریم‌ورکا چندبار توسط برنامه‌نویسا بررسی و دیباگ میشن، خلل و باگ امنیتی ندارن.
• یه خوبی که تو بیشتر فریم ورکا دیده میشه اینه که از متد معماری کنترلر، ویو و مدل پشتیبانی می‌کنن.
• چون یه چارچوب ثابت بهت داده میشه، می‌تونی تو پروژه‌های تیمی ازش استفاده کنی.
• تعداد خط کدهایی که تو فریم‌ورک هست خیلی کمتر از حد معموله که در نتیجه برنامه سبک‌تر میشه.
• هرچند هیچی کاملاٌ صد در صد نیست اما میشه گفت کدهای فریم‌ورک قابل اعتماده و بهینه و استاندارد نوشته شده.
• آپدیت‌های منظم و خوبی برای فریم‌ورکا داده میشه. تو این آپدیتا اگه باگی بوده رفع شده و اگه ویژگی جدیدی لازم بوده به اون اضافه شده.
• پشتیبانی از معماری MVC دارن یعنی منطق برنامه که ظاهر و دیتا از هم جدا میشن و مدیریت کد خیلی راحت‌تر میشه.

حالا یه مثال می‌زنیم تا بیشتر با کارایی فریم‌ورک آشنا بشی؛ فرض کن می‌خوای از لاراول استفاده کنی. خب! ساختار مدل mvc رو که بهت میده و نیاز نیست از صفر کد بزنی. اگه سیستم روتینگ بخوای، بهترینشو در اختیارت قرار میده. همچنین اگه سیستم ثبت‌نام، لاگین، احراز هویت، ارزیابی ایمیل، اعتبارسنجی فرم‌ها و ارائه مجوز رو لازم داشته باشی، کاملشو با فریمورک لاراول داری.

ممکنه تو پروژه نیاز بشه اطلاعات رو بارها و بارها بخوای تو دیتابیس ثبت، آپدیت یا حدف کنی که همشو با فانکشن‌های آماده لاراول می‌تونی انجام بدی :)

ولی اگه از فریم‌ورک توی پروژه استفاده نکنی، باید قبل از اینکه بخوای کار اصلی کدنویسی پروژه رو شروع کنی، اول چارچوب پروژه، فولدرها و فایل‌های موردنیاز، کدهای تکراری در روند پروژه و… رو آماده کنی و وقت زیادی رو صرف کنی تا مقدمات کار مهیا بشه.

معایب فریم‌ورک

• امکان داره برنامه‌نویس کوئری زدن رو فراموش کنه چون همیشه به فریمورک متکی بوده و به عبارتی تنبل بشه!
• چون فریم‌ورکا یه سری محدودیت دارن و انعطاف‌پذیر نیستن، برنامه‌نویس مجبوره محدودیت‌ها رو رعایت کنه؛ به قولی رفتار اصلی فریمورکا قابل اصلاح و تغییر نیست؛ پس متناسب با نیاز پروژه فریم‌ورک رو انتخاب کن.
• گاهی فریم‌ورکای رایگان پشتیبانی خوبی ندارن.
• چون فریم‌ورکا در دسترس عموم قرار دارن، احتمال سوء‌استفاده توسط دیگران وجود داره.
• یادگیری قبل از کار با فریمورک‌ها ضروریه و باید یه تایمی رو در نظر بگیری تا کاملاً به اصطلاحات و چارچوب اونا آشنا بشی.
• چون فریم‌ورکا مجموعه‌ای کامل از کدها هستن، احتمال داره کدهای اضافی سرعت پروژه رو کاهش بدن.
• گاهی لازمه فریم‌ورکا رو شخصی‌سازی کنی مثل بوت استرپ؛ چراکه در غیر اینصورت ممکنه به‌علت استفاده از کلاس‌های پیش‌فرض، سایتت با سایتای دیگه مشابه بشه.
• اگه تیم توسعه‌دهنده فریمورکی که استفاده می‌کنی خواسته باشه تا بعضی قابلیتای فریم‌ورک رو حذف کنه، برای دریافت پشتیبانی مجبوری این تغییر رو قبول کنی چون استفاده از نسخه‌های قبلی پروژه رو با باگ مواجه میکنه.
• به‌علت یه سری محدودیت‌های فریم‌ورکا، ممکنه لازم باشه از چندتا فریمورک استفاده کنی.
• زیاد مناسب نیست که بخوای از فریم ورک برای پروژه‌های کوچیک استفاده کنی، چون نصب و تنظیم و پیاده‌سازی اون از کدهای دستی نوشته شده بیشتر زمان میبره.
• چون به جزئیات کدهای توابعی دسترسی نداری، ممکنه مفاهیم بعضی کدها رو درک نکنی.

ویژگی یک فریم‌ورک خوب

خب حالا اگه بخوای یه فریم ورک خوب واسه پروژت انتخاب کنی، باید ویژگی‌های زیر رو داشته باشه:

• پیاده‌سازی نرم‌افزار با اون در مقایسه با بقیه فریم ورکا آسون‌تر باشه و سرعت و عملکرد کدهات رو بهتر کنه.
• یادگیری نحوه کار با اون زیاد دشوار نباشه.
• راهنمای به‌روز، پشتیبانی فعال و آپدیت منظمی داشته باشه.
• امکان گسترش کدهای پیش‌فرض رو داشته باشه.
• امنیت پروژه رو کامل تأمین کنه.
• قابلیت استفاده از بخش‌های مختلف برنامه در پروژه‌های دیگه رو داشته باشه.
• کدهایی ساده، تمیز و قابل‌فهم داشته باشه.

بهترین فریمورک‌های استایل‌دهی

حالا میریم سراغ معرفی چندتا از محبوب‌ترین و بهترین فریمورک‌های استایل‌دهی تو برنامه‌نویسی:

• Bootstrap: پر از ابزار و کامپوننت‌های آمادست که کارتو تو طراحی سایت راحت میکنه.
• Foundation: مناسب برای طراحی‌های ریسپانسیو و موبایلیه.
• Bulma: سبکه و با Flexbox طراحی شده.
• Tailwind CSS: آزادی کامل برای سفارشی‌سازی استایل‌ها داره.

چه زمانی از فریم‌ورک استفاده کنیم؟

اگه هنوز اول راه برنامه‌نویسی هستی و تازه وارد این حیطه شدی، توصیه من بهت اینه که اول زبانی که انتخاب کردی رو کامل یاد بگیر، بعد برو به سمت فریم‌ورکای اون زبان؛ مهم نیست که کدوم زبان رو انتخاب کردی، فقط لازمه تو کدنویسی خام مهارت پیدا کنی.

بعد از اینکه به تسلط کافی در زبان انتخابی رسیدی، باید اهداف و نیازهای پروژه رو بررسی و بهترین فریم‌ورک رو مطابق با پروژت انتخاب کنی. به‌طور کلی در مواقعی که به اون اشاره می‌کنم، خوبه که از فریم ورک استفاده کنی:

• پروژه‌های پیچیده و بزرگ: اینجا فریم‌ورک‌ها واقعا نجاتت میدن.
• تیم‌های بزرگ: باعث میشه همه اعضای تیم روی یه استاندارد مشترک کار کنن.
• توسعه سریع: اگه عجله داری، فریم‌ورک‌ها می‌تونن خیلی بهت کمک کنن.

راهکار چالش یادگیری فریم‌ورک

یادگیری یه فریم‌ورک جدید گاهی ممکنه سخت باشه؛ اما این راهکارها کمکت می‌کنن تا با این مسأله چطور کنار بیای:

• دنبال منابع خوب باش: از مستندات خود فریم‌ورک شروع کن.
• زیاد تمرین کن: پروژه‌های کوچیک باهاش بساز.
• از برنامه نویسای حرفه‌ای کمک بگیر: تو گروه‌ها، انجمن‌ها و فروم‌ها سؤال بپرس.

البته اینم لازمه بهش اشاره کنیم که علی‌رغم تصور بعضی افراد، فریمورک همون کتابخونه نیست و با هم تفاوت‌هایی دارن که می‌تونی با مطالعه مقاله «تفاوت فریم‌ورک و کتابخانه در چیست؟» به‌خوبی با تفاوت‌هاشون آشنا بشی.

سؤالات متداول

پس در نهایت؛ زیادی کد نزن!

باتوجه به نکاتی که گفته شد به این نتیجه می‌رسیم که مزایای فریم‌ورک به معایبش می‌چربه؛ پس چرا وقتی یه سری کدهای آماده قابل اعتماد وجود داره، خودمون دوباره وقت بذاریم و از اول مسیر رو طی کنیم؟!

اگه از همون اول هوشمندانه یه فریمورک رو انتخاب کنی به راحتی می‌تونی در جای درست از قابلیت‌های اون توی پروژه استفاده کنی و وقتت رو به چیزهای مهم‌تری اختصاص بدی. در کل، فریم‌ورک‌ها ابزارای قدرتمندی هستن که می‌تونن کلی از زحمتای برنامه‌نویسی رو کم کنن؛ با این حال، باید درست و هوشمندانه ازشون استفاده کنی تا بیشترین بهره رو ببری.